مقدمه

جاسوسی اصولا به منظور شناسایی دشمن انجام می‌شود و اخبار مربوط به دشمن که به وسیله جاسوسان حرفه‌ای جمع‌آوری می‌شود، به اطلاعات سری مرسوم است. به بیان دیگر جمع‌آوری اطلاعات پنهانی با استفاده از ترفند و فریب را جاسوسی گویند. جاسوسی قدیمی‌ترین شیوه جمع‌آوری اطلاعات سری است. جاسوسی از همان ابتدای تاریخ ثبت شده بشر، بخشی از امور سیاسی و نظامی بوده اما سیستم مدرن جاسوسی در جریان جنگ جهانی دوم (1945- 1939) و دوره پس از آن معروف به جنگ سرد (1991- 1945) شکل گرفت. در جریان جنگ جهانی دوم، جاسوسی توسط کشور‌هایی که مستقیما با یکدیگر در حال نبرد بودند. یعنی بریتانیا، فرانسه، روسیه و ایالات متحده آمریکا از یک طرف و آلمان، ژاپن و ایتالیا از طرف دیگر به کار گرفته می‌شد. در دوره جنگ سرد، جاسوسی توسط دو ابرقدرت یعنی ایالات متحده امریکا و اتحاد شوروی استفاده می‌شد. این دو ابرقدرت هرگز وارد جنگ فیزیکی و عینی یا جنگ «گرم» با یکدیگر نشدند، بلکه قریب به نیم قرن، آنها به جنگ روانی با یکدیگر ادامه دادند و در این میان جاسوسان هر دو طرف مشغول فعالیت بودند و این دو برابر قدرت پیوسته یکدیگر را به جاسوسی مدرن برای دست‌اندازی بر جهان متهم می‌کردند. یکی از نتایج این جنگ «گرم» و «سرد» که بیش از شصت سال به طول انجامید، پیدایش یک سیستم مدرن و کاملا پیشرفته جاسوسی، شامل سازمان‌های سری در سراسر جهان است. بریتانیا، فرانسه، اسرائیل، روسیه از جمله کشورهایی هستند که دارای گسترده‌ترین جامعه‌ها و تشکیلات اطلاعاتی می‌باشند، اما ایالات متحده آمریکا فعلا دارای بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین سازمان و تشکیلات اطلاعاتی و جاسوسی است.

ابزارهای جامعه اطلاعاتی

جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا از 13 سازمان جاسوسی جداگانه فدرال تشکیل شده که معروف‌ترین آنها عبارتند از: مرکز تحقیقات فدرال (اف. بی. آی.)، سازمان امنیت ملی (ان. اس. آ.) و سازمان اطلاعات مرکزی (سیا).

- ستاد اف. بی. آی. در واشنگتن. دی. سی. قرار دارد و مسئول شناسایی و مقابله با فعالیت‌های جاسوسی خارجی در داخل ایالات متحده آمریکا است. اهمیت این سازمان به حدی بالاست که عوامل اف. بی. آی. توانستند در نهایت جاسوس بودن استانیسلا و گوسف را کشف و او را دستگیر کردند. در ژانویه سال 2001، اف. بی. آی. حدود 111400 عامل ویژه و 16000 پرسنل پشتیبانی استخدام کرد. بودجه این سازمان برای سال مالی 2001، مبلغ 3/57 میلیارد دلار بود.

- سازمان امنیت ملی که مقر اصلی آن در فورت مید واقع در مریلند است، خود را سازمان رمزشناسی کشور می‌داند و فعالیت‌های کاملا ویژه و تخصصی هماهنگ سازی و جهت دهی برای حفاظت از سیستم‌های اطلاعاتی آمریکا را انجام می‌دهد و اخبار اطلاعات خارجی را تهیه و تولید می‌کند. به عبارت دیگر، سازمان امنیت ملی دارای دو ماموریت اصلی است. اول اینکه ترتیبی دهد که اطلاعات سری آمریکا همچنان پنهان بماند، دوم اینکه اطلاعات خارجی سری را که به‌وسیله دستگاه‌های الکترو مغناطیسی مثل تلفن و رایانه ارسال می‌شود، جمع‌آوری کند و چون بیشتر اطلاعات خارجی به صورت رمزگذاری شده مخابره می‌شود، لذا سازمان امنیت ملی، مسئولیت رمز‌گشایی (کد شکنی) از این اطلاعات و نیز رمزگذاری (کد سازی) اطلاعات سری آمریکا را هم به عهده دارد. سازمان امنیت ملی، سری‌ترین سازمان در جامعه اطلاعاتی آمریکاست و به حدی سری است که خودی‌ها می‌گویند باید حروف رمزی به معنی «چنین سازمانی وجود ندارد» یا «هرگز هیچ چیزی نگو» ابداع شود. تعداد کارکنان سازمان امنیت ملی یک راز ملی است، اما کارشناسان امنیتی تخمین می‌زنند که این سازمان حدود 100 هزار نفر پرسنل در سطح جهان در استخدام دارد. بودجه سازمان امنیت ملی کاملا محرمانه نگهداری می‌شود.

- سیا، سازمان سری مسئول انجام عملیات جاسوسی در خارج از مرزهای آمریکاست. کارشناسان امنیتی تخمین می‌زنند که سازمان سیا حدود 20 هزار نفر در سطح جهان پرسنل دارد و بودجه عملیات آن حدود 30 میلیارد دلار در سال است.

افسران اطلاعاتی:

 فعالیت جاسوسی سیا مثل یک فعالیت تجاری اما با سیاست‌ها و مقررات خاص شرکت خود انجام می‌شود. افسران اطلاعاتی سیا که به افسران هادی هم موسوم‌اند، مدیران مسئول عملیات جاسوسی روزمره در کشور متخاصم محسوب می‌شوند. وظیفه اصلی آنها جذب، آموزش و کنترل عوامل مخفی است که بخش اعظم جاسوسی عملی را انجام می‌دهند. تمام افسران اطلاعاتی سیا باید شهروندان آمریکایی باشند و اکثر آنها مرد و دارای تجربه نظامی هستند. آنها حداقل یک سال دوره آموزشی را در مراکز آموزشی سیا که به «مزرعه» موسوم هستند و جایگاه اصلی آنها در کمپ پیری در ویلیامز بورگ ویرجینیا قرار دارد، طی کردند. این افسران جدید اطلاعاتی پس از فارغ‌التحصیل شدن، به ایستگاه‌های خود برمی‌گردند. تعدادی از آنها در ایالات متحده آمریکا مستقر می‌شوند و به جذب عوامل سری که در استخدام سفارتخانه‌ها یا کنسول‌گری‌های خارجی در شهرهای آمریکا هستند، می‌پردازند، اما اکثر افسران اطلاعاتی سیا در کشورهای متخاصم در آن سوی مرزهای آمریکا مستقر هستند. جاسوسی در هر جایی که انجام شود، عملی غیرقانونی است. افسران اطلاعاتی سیا در هر جایی که در بیرون از مرزها مستقر باشند، در واقع مشغول انجام عملیات غیرقانونی هستند. در واقع آنها پنهانی و با پوشش عمل کنند. به همین دلیل است که اکثر افسران با یک پوشش یا هویت رسمی به عنوان کارمند دولت آمریکا عمل می‌نمایند که به این وسیله، دلیل قانونی برای زندگی و کار در کشور متخاصم دارند. اکثر پوشش‌های رسمی، سمت‌هایی در سفارت یا کنسولگری آمریکا است. این پوشش رسمی همچنین مصونیت دیپلماتیک برای این افسران به‌وجود می‌آورد که چنانچه در حین فعالیت جاسوسی کشف و شناسایی شوند، از مجازات مصون خواهند بود. داشتن مصونیت دیپلماتیک سبب می‌شود که افسری که به اتهام جاسوسی دستگیر شده، زندانی نشود. در عوض، این افسر به عنوان عنصر نامطلوب به کشور متبوع عودت داده می‌شود. عنصر نامطلوب به این معناست که دیگر در کشور میزبان، جایی برای او وجود نخواهد داشت. ایالات متحده آمریکا همین کار را در مورد افسران اطلاعاتی کشورهای دیگر که در داخل مرزهای آمریکا به جاسوسی پردازند، انجام می‌دهد. بعضی افسران اطلاعاتی با یک پوشش غیررسمی فعالیت می‌کنند. این افسران خطر دائمی دستگیر و مجازات شدن را در پیش دارند، زیرا یک پوشش دائمی، مصونیت دیپلماتیک برای آنها ایجاد نمی‌کند. اکثر افسران دارای پوشش غیررسمی به عنوان تاجر خصوصی اهل آمریکا فعالیت می‌کنند که این امر احتمال روبرو شدن آنها با عوامل اطلاعاتی را در جامعه تجاری کشور متخاصم به شدت افزایش می‌دهد.

مسئولیت اصلی یک افسر اطلاعاتی، یافتن عوامل بالقوه و جذب و استخدام آنها به عنوان جاسوس است. جذب یک عامل اطلاعاتی، کاری وقت‌گیر است و به شکیبایی و مهارت‌های شخصی فوق‌العاده‌ای احتیاج دارد. چنین کاری به‌مهارت‌های شکارگری هم احتیاج دارد. بعد از آشنا شدن با یک عامل اطلاعاتی بالقوه، افسر مورد نظر باید برای دوست شدن با چنین شخصی به سختی تلاش کند و سعی کند آنچه را این شخص دوست دارد و دوست ندارد، ضعف‌ها و نقاط قوت و مشکلات و نیازهای او را با دقت کشف و شناسایی کند. این افسر همچنین باید اعتماد این شخص را به خود جلب کند و در حال انجام این کارها باید پیوسته یک بازی موش و گربه انجام دهد و بداند که دقیقا چه موقع و چگونه مقاصد واقعی خود را به این شکار بفهماند و در عین حال او را بیمناک و مشکوک نکند. تمام این کارها هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌ها وقت احتیاج دارد. خلاصه این که افسر در نهایت باید پنهان کاری را کنار بگذارد و علنا به این عامل اطلاعاتی پیشنهاد کند که از وفاداری خود به سازمان اطلاعاتی متبوع صرفنظر کرده، به جاسوسی برای ایالات متحده آمریکا بپردازد.

 منبع: نشریه پگاه