تکرار خیلی چیزها باعث عادی شدن آنها می شود و در پی آن هم غفلت ما از آن پدیده باعث می شود تا با درگیر شدن در روزمرگی ها به سادگی از کنار آن بگذریم.شاید به دلیل اینکه بهار شروع سال جدید ماست ، بیش از دیگر پدیده های تکرارشونده به چشممان بیاید؛ اما بهار هم یکی از آن معجزه هایی است که هر سال می آید و می رود و دیگر برای ما عادی شده است.آیا این همه تحول در جهان در شکل و شمایل طبیعت عادی است. بیاییم کمی بیشتر درباره پدیده تغییر فصلها و تحولات اطرافمان بدانیم.
روابط بهار و شروع رشد گیاهان و تحولاتی که در آنها طی بهار و فصول دیگر رخ می دهد، موضوع اصلی این مقاله است. ویژگی های تشعشع خورشیدی یکی از مهمترین عواملی است که تحولات اقلیمی و بیولوژیکی سطح زمین را کنترل می کند. نور خورشید نیز بر اثر موقعیت زمین نسبت به خورشید تغییر می کند و یکی از نکات جالب پدیده های بیولوژیکی و اقلیمی ، ارتباط آن با مسائل نجومی و جایگاه زمین در فضاست.
نور خورشید چند ویژگی اساسی و مجزا دارد که هر یک از این ویژگی ها به نوعی بر تحولات گیاهی و تحریک یا ممانعت از رشد آنها موثر است.

نقش تعیین کننده خورشید
زاویه محور زمین با خورشید تعیین کننده جهت رسیدن نور به هر نقطه از سطح زمین است و در واقع جهت تابش خورشید همراه کروی بودن زمین دیگر خصوصیات هندسی آن تعیین کننده شدت نور، طول موج آن و طول روز یا مدت تابش نور به سطح زمین است.
این 3ویژگی همان طور که خواهیم دید اساسی ترین تاثیرات را بر تغییرات فصول و تحولات گیاهی و ازجمله فصلی با عنوان بهار می گذارد.
شدت نور بر خلاف تصور عامه هیچ ارتباطی با فاصله زمین از خورشید ندارد و جالب است بدانید وقتی در نیمکره شمالی ابتدای تیر ماه است و در واقع روزها گرمتر و گرمتر می شوند و حداکثر تشعشع در زمین دریافت می شود؛ زمین حداکثر فاصله ممکن از خورشید را دارد.
افزایش شدت نور باعث افزایش فتوسنتز درگیاهان شده و یکی از دلایل افزایش رشد گیاهان در فصل بهار توانایی افزایش فتوسنتز بر اثر شدت یافتن انرژی رسیده از خورشید به سطح زمین است.
افزایش شدت تشعشع ، افزایش دما در سطح زمین را نیز در پی دارد، اما گیاهان از ویژگی های دیگر نور نیز تاثیر می پذیرند. کیفیت نور یا طول موجهای رسیده یکی از مهمترین ویژگی هایی است که بخصوص بر رشد آغازیان و گیاهان تاثیر می گذارد.
نسبت نور بنفش و ماورا بنفش به دیگر طول موجها در بهار بسیار کمتر از نسبت آن در پاییز است. در واقع کاهش نور ماورا بنفش که تاثیر منفی روی رشد و نموسلولها دارد باعث تحریک رشد گیاهان است. میزان نور ماورائ بنفش در بهار کمتر از نصف آن در پاییز است.
بالا بودن نسبت نور ماورائبنفش در پاییز نیز یکی از عواملی است که منجر به زوال رشد گیاهان و میکرو ارگانیسم ها می شود. آزمایش ها نشان می دهد زیر نور ماورائبنفش هیچ میکرو ارگانیسمی قدرت رشد ندارد. یکی دیگر از ویژگی های نور که بر گلدهی گیاهان موثر است طول روز است.

طول مدت روز
بسیاری از گیاهان برای گلدهی منتظر فرارسیدن روزهایی با مدت مناسب می مانند. در این ارتباط گیاهان ، به 3دسته روز کوتاه ، روز بلند و روز خنثی تقسیم می شوند.
گیاهان روز بلند که شامل گیاهان دوساله نیز می شوند ابتدای بهار به گل می روند، چراکه در این هنگام روزها به سمت بلندی پیش می روند و با بلند شدن روزها گلدهی آنها تحریک می شود.
گیاهانی که از این لحاظ حساس هستند را هرگز نمی توان در شرایط طبیعی در فصل پاییز یا زمستان وادار به گلدهی کرد. این گیاهان برای گلدهی به روزهایی نیاز دارند که از یک مدت معین بیشتر باشند. بعکس گیاهان روز کوتاه در تابستان و پاییز که روزها به سمت کوتاهی پیش می روند گل می دهند. در واقع کوتاه شدن طول روز باعث تحریک گلدهی آنان می شود.
در بهار به دنبال دیدن گلهای این گیاهان نباشید. گیاهان روز خنثی گیاهانی هستند مثل آفتابگردان که هیچ حساسیتی نسبت به طول روز ندارند و گلدهی آنان در زمان مشخصی اتفاق نمی افتد و در طول سال امکان گلدهی آنان وجود دارد.
این تنوع موجود میان گیاهان به حفظ زیبایی های طبیعت در طول سال می انجامد، اما نکته ای که هنوز برای دانشمندان لاینحل باقی مانده و به طور کامل مشخص نیست ، ساز و کارهایی است که گیاهان با استفاده از آن ویژگی های نوری اطراف را درک می کنند.
یکی از این سازوکارها که تا حدودی شناخته شده است ، وجود فیتوکروم ها در گیاهان است که نقش چشم گیاه را بازی می کند.
فیتو کروم ها نور را می بینند و بهار را درک می کنند. این ترکیبات در واکنش به تغییرات طول روز و طول موجهای نور، تغییر حالت داده و همین تغییر حالت آنان باعث تحریک یا ممانعت از ترشح هورمون های گیاهی می شود که این هورمون ها گلدهی گیاه و جوانه زنی بذر و گیاه را تحت کنترل می گیرند.

رطوبت هوا و خاک
از دیگر شرایطی که بهار را برای رشد گیاهان مساعد می کند رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک است. بسیاری از بذور برای جوانه زنی به باران های مفصلی نیاز دارند که مواد بازدارنده جوانه زنی را شستشو داده و شرایط را برای جوانه زنی آنها مساعد کند.
باران های بهاری نیاز بسیاری از بذور برای جوانه زنی است که همراه دمای مناسب شرایط مناسب جهت جوانه زنی بذر را فراهم می کند.
هر گیاه و هر بذری برای درک اثرات هر یک از این عوامل محیطی که در فصل بهار همگی با هم جمع می شوند و شرایط مناسب را جهت رشد آنان فراهم می کند سازوکاری بسیار جالب و اعجاب انگیز دارد که بیانگر وحدت موجودات زنده و طبیعت اطراف آن است.