درس پنجم: عناصر اصلی نزول و راز عربی بودن قرآن

1.       نازل کننده

آیاتی که در مورد نازل کننده سخن می گویند در سه دسته قرار می گیرند:

• آیاتی که تنها بر اصل نزول قرآن اشاره کرده است. 
• آیاتی که بر نزول قرآن از سوی خداوند اشاره دارد.
• آیاتی که بر نقش برخی از ملائک در نزول قران از جمله جبرئیل اشاره دارد.
  • ملائک عهده دار کراهای متفاوتی هستند.
  • جبرئیل فرمانده ملائک وحی را بعده دارد.
  • روح الامین و روح القدس و رسول کریم از اوصاف جبرئیل است.
  • در ایاتی که نزول قرآن هم به خدا و هم به ملائکه نسبت داده شده است مقصود اسناد حقیقی به دو فاعل در طول هم است. لذا مشکلی پیش نمی آید.

2.     دریافت کننده

• در برخی از آیات بیانگر نزول قرآن، سخنی از منزل علیه قرآن نیامده است.
• در برخی دیگر، پیامبر ص به عنوان دریافت کننده معرفی شده است.
• دسته ای دیگر از آیات بر نزول قرآن بر مردم دلالت دارند. البته ناگفته نماند که قرآن تنها بر قلب پاک پیامبر نازل می شد و استنادش به مردم از این باب است که به واسطه پیامبر به مردم منتقل می شد.

3.    چگونگی دریافت

در برخی از آیات آمده قرآن بر لوحه هایی پاک نازل می شد و برخی دیگر وحی را شنیداری بیان کرده اند و در برخی از آیات وحی را بر قلب پیامبر و به صورت معنوی بیان کرده اند نه مادی. حقیقت این است که وحی نزول معنوی است نه مادی. لذا دیگران نه می شنوند و نه می بینند. از آیات بر می آید که پیامبر با تمام وجود وحی را دریافت می کرده است. لذا این دریافت از مراتب بالای علم حضوری می باشد. و اینکه پیامبر برای تشخیص وحی به دلیل و برهان دیگری نیاز دارد پوچ است.

الهی بودن الفاظ قرآن

آیا تنها محتوای قرآن بر پیامبر وحی می شد یا اینکه الفاظ، و یا هر دو؟ آیت الله مصباح می فرمایند هر هم محتوا و هم الفاظ وحی از جانب خداست؛ دلیل:

1. آیات تحدی: فصاحت و بلاغت که مورد تحدی قرار گرفته است از خصوصیات الفاظ است.
2. تعابیری مثل قرائت و تلاوت و ... که در مقام نزول قرآن به کار رفته اند، ظهور قوی بر نزول الفاظ از سوی خدا دارند.
3. برخی از اوصاف قران مثل کلام الله، دال بر این مطلب است که قران در قالب الفاظ نازل شده است.

عربی بودن قرآن

ظاهر آیاتی که بر عربی بودن قرآن اشاره دارند این است که خداوند عنایت ویژه ای به زبان عربی دارد.

#                 مقصود از نزول قرآن به زبان عربی

سه بیان مختلف از این آیات وجود دارد:

• قرآن نوشته ای به زبان عربی است.
• برخی دیگر از آیات بر عجمی نبودن قرآن و راز عجمی نبودن آن سخن می گویند. اینکه مراد از عربی و عجمی در آیات چیست دو تفسیر وجود دارد:
  • مراد از عربی انسان عرب زبان و مراد از عجمی غیر عرب زبان است.
  • عربی به معنای فصیح و عجمی یعنی غیر فصیح.
• برخی دیگر از آیات درباره فرستاده شدن هر پیامبری به زبان قوم خودش سخن گفته شده است.

#                 واژگان دخیل در قرآن

برخی مدعی شده اند که هیچ واژه غیر عربی در قران نیست. و برخی دیگر گفته اند که کلمات غیر عربی هم در قرآن بیان شده اند. وجود واژه های مشترک که درعربی تعریب شده اند با عربی بودن قرآن منافات ندارد.

#                 راز عربی بودن قرآن

نزول قرآن به زبان عربی با توجه به مخاطبان اصلی آن و پیامبر که عرب بودند، طبیعی است. لذا در رتبه اول باید گفت که نزول قرآن به زبان عربی طبیعی است و در رتبه بعد می گوییم تحدی قرآن اقتضاء دارد که به زبان عربی باشد زیرا در غیر این صورت بهانه جویی کفار را نمی شد رد کرد. همچنین به جهت قابل فهم بودن قرآن برای مخاطبان اولیه آن است.

1.       پیشگیری از بهانه جویی مخالفان

2.       زمینه سازی برای پذیرش عرب: تعصب عرب اقتضاء داشت که از فرد غیر عرب زبان سخنی را نپذیرند.

رد اتهام مخالفان: حکمت دیگر، بطلان شبهات مخالفان است، که می گفتند پیامبر قرآن را از فردی دیگر تعلیم گرفته لذا وحیانی نیست. با این بیان که زبان کسی که قرآن را به او منتسب می دانند اعجمی است در صورتی که زبان قرآن عربی روشن است.