[1]1ـ علاّمه مجلسى در کتاب بحارالانوار مى‏گوید: شیعه در تمام اعصار معتقد به رجعت بوده و این اعتقاد در میان آنان مسأله روشنى است. سپس مى‏افزاید: بیش از چهل نفر از علماى بزرگ شیعه، به طور متواتر، نزدیک دویست روایت را در بیش از پنجاه کتاب خود راجع به رجعت نقل کرده‏اند که مرحوم کلینى، صدوق، طوسى، سید مرتضى، نجاشى، کشى، عیاشى، قمى، سلیم هلالى، شیخ مفید، کراچکى، نعمانى، صفار، سعدبن عبداللّه، ابن قولویه، على‏بن‏عبدالحمید و سیدبن طاووس در زمره آنها هستند.
470 [2] سپس مى‏گوید: اگر چنین مسأله‏اى متواتر قلمداد نشود در چه مسأله‏اى مى‏توان ادعاى تواتر نمود با آن که مسأله رجعت را تمام علماى شیعه در طول تاریخ از یکدیگر نقل نموده‏اند.
471 [3]و پس از ذکر نام عده‏اى از علماى شیعه که در باره رجعت کتاب نوشته و اقوال منکرین رجعت را رد نموده‏اند سخن مرحوم صدوق را در «رساله اعتقادات» نقل نموده که مى‏گوید: اعتقاد ما ـ یعنى امامیه ـ در باره رجعت این است که رجعت یک حقیقت مسلم است؛ چنان‏که خداوند در سوره بقره، آیه 243، نمونه‏اى از آن را در باره هفتاد هزار خانواده از یکى از بلاد که از طاعون فرار کردند نقل نموده که خداوند به آنها فرمود: بمیرید و آنها مردند و سال‏ها در کنار جاده ماندند، آن گاه حزقیل پیغمبر از خدا خواست تا زنده شوند و [به اذن خدا زنده شدند] و باز بعد از گذشت آجال خود مردند.
سپس مى‏گوید: رجعت در امت‏هاى گذشته وجود داشته و رسول خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود: «حوادثى که در امت‏هاى گذشته رخ داده بدون کم و کاست در این امت نیز رخ مى‏دهد» و طبق فرموده آن حضرت در این امت نیز باید رجعت وجود داشته باشد.

472 [4]2ـ محدث بزرگوار، قمى، در کتابسفینة البحار، از امام صادق علیه‏السلام نقل نموده که فرمود: «نخستین کسى که قبل از قیامت از قبر خارج مى‏شود و به دنیا باز مى‏گردد حسین‏بن‏على علیهماالسلام است.» همچنین فرمود: «رجعت مخصوص عده‏اى است و آنها [انبیا و معصومین علیهم‏السلام و] کسانى هستند که داراى ایمان خالص و یا کفر و شرک خالص بوده‏اند.»

473 [5]3ـ در همان کتاب، از امام باقر علیه‏السلام نقل شده که فرمود: «رسول خدا و امیرالمؤمنین صلوات‏الله علیهما ـ هنگام رجعت، به دنیا باز خواهند گشت.»

[6]4ـ در همان کتاب، از امام صادق علیه‏السلام نقل شده که در تفسیر آیه «و یوم نحشر من کلّ امّةٍ فوجا...» فرمود: «هیچ کس از مؤمنین نیست که کشته شده باشد جز این که قبل از قیامت زنده شود و سپس بمیرد و هیچ کس از مؤمنین نیست که مرده باشد جز این که او نیز قبل از قیامت زنده شود و به شهادت برسد.»

475 [7]5 ـ در همان کتاب، از امام صادق علیه‏السلام نقل شده که فرمود: «از جمله سخنانى که خداوند در معراج به پیامبر خود صلى‏الله‏علیه‏و‏آله فرمود این سخن بود: اى محمّد! على آخرین فردى است که من از امامان [بعد از تو] در رجعت قبض روح مى‏نمایم و او همان «دابّة الارض» است که با مردم سخن خواهد گفت [و بر پیشانى مؤمن و کافر نشانه‏اى خواهد گذاشت].»

476 [8]6ـ علاّمه سید عبدالله شبّر در کتاب «حق الیقین» گوید: احادیث زیادى از ائمه اطهار علیهم‏السلام نقل شده که فرموده‏اند: «کسى که ایمان به رجعت و بازگشت ما نداشته باشد از ما نیست». سپس از کتاب فقیه صدوق، از امام صادق علیه‏السلام نقل مى‏کند که فرمود: «کسى که ایمان به رجعت و بازگشت ما به دنیا نداشته باشد و عقد متعه و موقت ما راحلال نداند از ما نیست.»

477 [9]سپس مى‏گوید: رجعت عبارت است از این که عده‏اى از شیعیان و دوستان امام زمان علیه‏السلام قبل از قیامت به دنیا باز گردند و از امام خود حمایت و دولت و حکومت او را درک نمایند و خشنود شوند، و عده‏اى از دشمنان آن حضرت نیز به دنیا باز گردند و هنگام حکومت حضرت مهدى علیه‏السلام به دست شیعیان او، مجازاتِ بعضى از اعمال زشت خود را ببینند و با خوارى و خفت کشته شوند، این باز گشت مخصوص کسانى است که داراى ایمان خالص و یا کفر خالص بوده‏اند و بقیه مردم ـ چنانچه در روایات نقل شده ـ به حال خود مى‏مانند و به دنیا باز نمى‏گردند و دلیل این رجعت و بازگشت اضافه بر اجماع و ضرورت مذهب، کتاب خدا (قرآن) و سخنان معصومین علیهم‏السلام است.

478 [10]سپس گوید: آیاتى از قرآن که بر رجعت دلالت مى‏کند از این قرارند:

آیه اول این آیه است که خداوند متعال مى‏فرماید: «و یوم نحشر من کلّ امّةٍ فوجا...»؛ یعنى روزى که ما از هر جمعیتى عده‏اى را که آیات ما را تکذیب مى‏نموده‏اند زنده مى‏کنیم و آن‏ها براى مجازات بازداشت مى‏شوند. این آیه دلالت مى‏کند که این حشر و زنده شدن مخصوص عده خاصى است و آن غیر از حشر اکبر است که قیامت مى‏باشد؛ چنان که خداوند فرموده: «و حشرناهم فلم نغادر منهم احدا»؛ یعنى «[به‏یاد بیاور روزى را که] ما آنها را در قیامت زنده مى‏کنیم و احدى از آنها را فرو نمى‏گذاریم.

479 [11]7ـ شیخ بزرگوار، قمى، در تفسیر خود نقل نموده که از امام صادق علیه‏السلام در باره تفسیر آیه «و یوم نحشر من کلّ امّةٍ فوجا...) سؤال شد. امام صادق علیه‏السلام فرمود: «عامه واهل سنت چه مى‏گویند؟» سائل گفت: آنها مى‏گویند این آیه مربوط به قیامت است. امام صادق علیه‏السلام فرمود: «آیا در قیامت از هر امتى عده‏اى محشور مى‏شوند؟!» 

سپس فرمود: «این آیه مربوط به رجعت است و آیه شریفه «و حشرناهم فلم نغادر منهم احدا» مربوط به روز قیامت است.»

[1]42- القول فى الرجعة

1ـ قال العّلامة المجلسى فی البحار ج 53/122 اجمعت الشیعة علیها فی جمیع الأعصار و اشتهرت بینهم کالّشمس فی رابعة النهار الى قوله: و تواتر عنهم‏قریب من مأتى حدیث صریح رواها نیّف و اربعون من الثقات العظام و العلماء الأعلام فى ازید من خمسین من مؤلّفاتهم کثقة الأسلام الکلینى و الصدوق محمّدبن‏بابویه و الشیخ ابى‏جعفر الطوسى و السیّد المرتضى و النجاشىّ و الکشىّ و العیّاشىّ و علىّ‏بن‏ابراهیم و سلیم الهلالى و الشیخ المفید و الکراجکى و النعمانى و الصفّار و سعدبن عبداللّه و ابن قولویه و علىّ‏بن‏عبدالحمید و السیّد علىّ‏بن‏طاووس.و...

[2]الى ان ذکر عدّةً کثیرة من الأعلام ثمّ قال: و اذا لم یکن مثل هذا متواترا ففى اىّ شى‏ءٍ یمکن دعوى التواتر مع ماروته کافّة الشیعة خلفا عن سلف؟!

[3]ثمّ ذکر عدّة منهم صنّف فیه او احتجّ على المنکرین فی ذلک ثمّ ذکرماقاله الصدوق فی رسالة العقائد بقوله: اعتقادنا فی الرجعة انّها حقّ و قد قال اللّه عزّوجلّ «الم ترالى الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم اللّه موتوا ثمّ احیاهم»

الى ان قال: انّ الرجعة کانت فی الأمم السالفة و قال النّبىّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله: یکون فی هذه الأمة مثل ما یکون فی الأمم السالفة حذوالنعل بالنعل و القذّة بالقذّة فیجب على هذا الأصل ان یکون فی هذه الأمة رجعة.

[4]2ـ و روى فی سفینة البحار فی لغة رَجَعَ عن منتخب البصائر عن ابى عبداللّه علیه‏السلامانّه قال: اوّل من تنشقّ الأرض عنه و یرجع الى الدنیا الحسین بن علىّ علیهماالسلام و انّ الرجعة لیست بعامّةٍ و هى خاصّة، لایرجع الاّمن محّض الأیمان محضا او محّض الکفر و الشرک محضا.

[5]3ـ و فیه عن ابى جعفر علیه‏السلام قال: انّ رسول‏اللّه و علیّا ـ صلوات‏اللّه‏علیهما سیرجعان.

[6]4ـ و فیه عن الصّادق علیه‏السلام فی قوله تعالى: «و یوم نحشر من کلّ امّةٍ فوجا...» النمل/83 قال: لیس احدمن المؤمنین قُتل الاّ سیرجع حتّى یموت ولا احد من المؤمنین مات الاّ سیرجع حتّى یُقتل. البحار ج 53/40.

[7]5ـ و فیه عن الصّادق علیه‏السلام قال: ممّا کلّم اللّه‏تعالى رسوله لیلةً اسرى به: «یا محمّد!علىّ آخر من اقبض روحه من الأئمّة و هو الدّابة التى تکلّمهم». البحار ج 53/68.

[8]6ـ و قال السیّد الشبّر فی کتاب حق الیقین ج 2/3: تضافرت الأخبار عن الأئمة الأطهار علیهم‏السلامانّهم قالوا: لیس منّا من لم یؤمن برجعتنا ففى الفقیه عن الصّادق علیه‏السلام قال: لیس منّا من لم یؤمن بکرّتنا و لم یستحلّ متعتنا.

[9]ثمّ قال: و الرجعة عبارة عن حشرقومٍ عند قیام القائم ممّن تقدّم موتهم من اولیائه و شیعته لیفوزوا بثواب نصرته و معونته و یتبهّجوا بظهور دولته و قوم من اعدائه لینتقم منهم و ینالوا بعض ما یستحقّونه من العذاب و القتل على ایدى شیعته و لیبتلوا بالذلّ و الخزى بما یشاهدون من علوّ کلمته و هى عندنا تختصّ بمن محّض الأیمان او محّض الکفر و الباقون مسکوت عنهم کماوردت به النصوص الکثیرة و یدلّ على ثبوتها مضافا الى الأجماع بل ضرورة المذهب الکتاب و السنّة.

[10]امّا الکتاب فآى الأولى: قوله تعالى فی سورة النمل آیة /83: «و یوم نحشرمن کلّ امةٍ فوجا ممّن یکذّبُ بآیاتنا فهم یُوزعون» حیث دلّت هذه الآیة على انّ هذا الحشر خاصّ ببعضٍ دون بعضٍ فتعیّن ان یکون غیرالحشر الأکبر الّذى فی القیامة لأنه عامّ بالأتفاق و لقوله تعالى: «وحشرناهم فلم نغادر منهم احدا».

[11]7ـ و روى القمى فی تفسیره عن الصّادق علیه‏السلام انّه سئل عن تفسیر الآیة الاولى فقال علیه‏السلام: ما یقول النّاس فیها؟ قلت: یقولون: انّها فی القیامة فقال ایحشر اللّه یوم القیامة من کلّ امّة فوجا و یترک الباقین؟! انّما ذلک فی الرجعة فأمّا آیة القیامة فهذه: «وحشرناهم فلم نغادر منهم احدا» و الأخبار بهذاالمضمون کثیرة.

منبع: کتاب «دولة المهدی» (حکومت امام زمان ـ عج ـ) ص: 373-378